Sensörlerin Çalışma Prensibi: İş Makinelerinde Isı, Basınç, Devir ve Seviye Sensörleri
Modern iş makinelerinde güvenli, verimli ve
hatasız çalışma artık büyük ölçüde elektronik sistemlerin hassas kontrolüne
bağlı. Bu kontrolün temelindeki en kritik bileşenlerden biri de sensörler.
Sensörler, makinenin farklı bölgelerindeki fiziksel değişimleri algılayarak
elektronik beyne (ECU) bilgi sağlar. Bu sayede makine performansı takip edilir,
arızaların önüne geçilir ve operatör güvenliği artırılır.
Bu yazıda iş makinelerinde sık kullanılan ısı,
basınç, devir ve seviye sensörlerinin çalışma prensiplerini ele alacağız.
## 1. Isı Sensörleri (Temperature Sensors)
İş makinelerinde motor yağı sıcaklığı, soğutma
suyu sıcaklığı, hidrolik yağ sıcaklığı gibi kritik değerleri ölçmek için
kullanılır.
Çalışma Prensibi
Isı sensörlerinin büyük çoğunluğu NTC
termistör mantığıyla çalışır:
- NTC (Negative Temperature Coefficient):
Sıcaklık arttıkça sensörün direnci azalır.
ECU, sensörün direncindeki değişimi okuyarak sıcaklık verisine dönüştürür.
Nerelerde Kullanılır?
- Motor sıcaklık kontrolü
- Hidrolik sistem sıcaklık takibi
- Şanzıman yağı sıcaklığı
- Egzoz gazı sıcaklık ölçümü (EGT)
Neden Kritik?
Aşırı ısınma hem maliyetli arızalara hem de
performans kayıplarına neden olur. Isı sensörleri erken uyarı sağlar.
## 2. Basınç Sensörleri (Pressure Sensors)
Basınç sensörleri iş makinelerinin hidrolik
sistemlerinde, yakıt hatlarında ve motor yağlama devrelerinde sıkça kullanılır.
Çalışma Prensibi
En yaygın tip piezorezistif basınç
sensörleridir.
- Basınç uygulandığında sensör içindeki diyafram bükülür.
- Bu bükülme, rezistans değerini değiştirir.
- ECU bu değişikliği basınç olarak hesaplar.
Kullanım Alanları
- Hidrolik pompa basıncı
- Yakıt basıncı
- Turbo şarj hava basıncı (MAP sensörü)
- Fren hidrolik basıncı
Neden Kritik?
Yanlış basınç değerleri hidrolik sistemde güç
kaybına, enjektör arızalarına ve ciddi motor problemlerine yol açabilir.
## 3. Devir Sensörleri (RPM / Speed
Sensors)
İş makinelerinde motor devrini, teker hızını
veya şaft dönüş hızını ölçmek için kullanılır.
Çalışma Prensibi
En sık kullanılan yöntem Hall Effect (Hall
Sensörü) sistemidir.
- Sensör, dönen metal bir dişli ya da manyetik hedef üzerinden geçen
manyetik alan değişimini algılar.
- Her değişim bir “darbedir” (pulse).
- ECU bu darbeleri saniyeye göre hesaplayarak devri bulur.
Tipik Kullanım Noktaları
- Motor krank mili devir sensörü
- Teker hız sensörü
- Hidrolik pompa şaft hızı
- Fan motoru devri
Neden Kritik?
Devir sensörleri olmadan ECU ateşleme, yakıt
püskürtme ve güç yönetimi gibi işlemleri doğru zamanlayamaz.
## 4. Seviye Sensörleri (Level Sensors)
Yakıt, hidrolik yağ, motor yağı veya DEF
(AdBlue) tankındaki sıvı seviyesini takip etmek için kullanılır.
Çalışma Prensibi
En yaygın seviye sensörleri:
- Şamandıralı (float type): Şamandıra,
seviye değiştikçe potansiyometrenin direncini değiştirir.
- Kapasitif sensörler: Sıvının dielektrik
özelliklerini ölçer.
- Ultrasonik sensörler: Tanka ses dalgası
gönderip geri dönüş süresini ölçer.
Kullanım Alanları
- Yakıt seviyesi
- Hidrolik yağ seviyesi
- Motor yağı seviyesi
- Radyatör su seviyesi
Neden Kritik?
Düşük seviyeler hem sistem arızalarına hem de
ani duruşlara sebep olabilir. Sensörler operatöre erken uyarı verir.
## Sonuç: Sensörler İş Makinelerinin Sessiz
Kahramanları
Günümüz iş makineleri, güçlü mekanik yapılara
sahip olsalar da onların gerçek verimliliğini sağlayan şey, sensörlerden gelen
doğru bilgilerdir.
- Isı sensörleri aşırı ısınmayı önler.
- Basınç sensörleri hidrolik ve motor
sistemlerini korur.
- Devir sensörleri doğru güç dağılımını
sağlar.
- Seviye sensörleri kritik sıvıların
takibini yapar.
Bu sensörlerin sağlıklı çalışması, hem makine
ömrünü uzatır hem de operatörün güvenliğini artırır.